სიბერე სასიხარულოდ, ანუ როგორ დავაღწიოთ თავი დემენციას?

10 ნაბიჯი ჯანმრთელობისაკენ

როგორ გავარჩიოთ ჭკუასუსტობა

როგორი ჭკუასუსტობა არსებობს

რატომ დგება დემენცია

რა ფაქტორები ამცირებენ სიბერის ჭკუასუსტობის რისკს?

*   *   *

შევინარჩუნებთ კი ჩვენ ნათელ გონებას სიბერეში მნიშვნელოვნად დამოკიდებულია იმაზე, თუ როგორი ცხოვრების წესს მივსდევთ ახალგაზრდობაში.

სიბერის ჭკუასუსტობა – ეს არის უბედურება არა მხოლოდ მოხუცებულებისთვის, არამედ ახალგაზრდებისთვის, რადგან მოხუცებული ნათესავი, რომელიც იმყოფება ამ მდგომარეობაში, საჭიროებს თითქმის მუდმივ ზრუნვას.

დემენცია ემართებათ, ძირითადად, მოხუცებულებს, მაგრამ ის არ წარმოადგენს სიბერის ნორმალურ მდგომარეობა.

დემენცია ანუ ჭკუასუსუტობა — არ არის დაავადება, არამედ არის ფსიქიკური მდგომარეობა, სინდრომი, როგორც წესი, ქრონიკული ან პროგრესიული, რომლის დროს, უმეტეს ნაწილად, ხდება კოგნიტური ფუნქციების დეგრადაცია (ანუ ფიქრის უნარი), ვიდრე მოსალოდნელია ნორმალური დაბერების დროს.

ხდება მეხსიერების, ფიქრის, გაგების, მეტყველების და ორიენტაციის, დათვლის, შესწავლის და მსჯელობის უნარის დეგრადაცია. ფიქრის უნარის დარღვევას ხშირად თან ახლავს ემოციური მდგომარეობის კონტროლის გაუარესება, და ასევე სოციალური მოქცევის ან მოტივაციის დეგრადაცია.

თანდათან, დაავადების პროგრესირებასთან ერთად, ავადმყოფს არ შეუძლია დამოუკიდებლად საკუთარი თავის მოვლა. ასეთ ადამიანს სჭირდება ისეთივე მოვლა, როგორც პატარა ბავშვს. ამიტომ, არ არის გასაკვირი, რომ დემენციით დაავადებულ ადამიანებზე ამბობენ: „ბავშვობაში ჩავარდა“.

დღესდღეობით მსოფლიოში არსებობს დაახლოებით 20 მილიონი ადამიანი, რომელიც განიცდის ამ დაავადებას, რაც დაახლოებით შეადგენს მოხუცებული ადამიანების რიცხვის 10-15%.

როგორ გავარჩიოთ ჭკუასუსტობა

ჭკუასუსტობაზე შეიძლება ლაპარაკი შემდეგი სიმპტომების არსებობის დროს:

• მოკლევადიანი და გრძელვადიანი მეხსიერების დარღვევა.
• კრიტიკული მეხსიერების დარღვევა. დაავდებულს არ შეუძლია რეალური გეგმის შედგენა.
• მას არ შეუძლია ობიოექტურად შეაფასოს ურთიერთობა გარშმომყოფებთან.
• აბსტრაქტული ფიქრის დარღვევა.
• პიროვნული დარღვევები.
• უუნარობა გაუმკლავდეს როგორც სახლის, ასევე პროფესიულ მოვალეობებს.
• დელირიის გამოხატვის უქონლობა (ცნობიერების დარღვევა).
• ე.წ. «სამი ა»: აფაზია, აპრაქსია, აგნოზია. აფაზია – მეტყველების ნაწილობრივ ან სრულად დაკარგვა, აპრაქსია – მოძრაობის და მოქმედების დარღვევა, აგნოზია – აღქმის სხვადასხვა სახეობების დარღვევა (მხედველობის, სმენის და ტაქტილურის).

რატომ დგება დემენცია

დემენციის განვითარების მიზეზები:

• ნევროლოგიური დაავადებები – ალცჰეიმერის დაავადება და სხვა ზოგიერთი მემკიდრეობითი დაავადებებია. მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის მონაცემებით, ალცჰეიმერის დაავადება არის ყველაზე ხშირი დემენციის მიზეზი -60-70% შემთხვევებში.
• გულ-სისხლძარღვთა დაავადებები. ტვინის უჯრედების დეგენერაცია იწყება სისხლმიმოქცევის დარღვევის დროს. სისხლძარღვთა დემენციის მიზეზები და რისკის ფაქტორები:
  • ინსულტი
  • ჰიპერტონია და ჰიპოტონია
  • ათეროსკლეროზი
  • გულის დაავადებები (იშუმური დაავადება, არითმია, გულის მანკი)
  • შაქრის დიაბეტი
  • სიმსუქნე და უმოძრაო ცხოვრების წესი
  • ფარისებრი ჯირკვლის ფუნქციების დარღვევა

• თავის ტვინის ტრავმები, ტვინის სიმსივნე
• ინტოქსიკაცია (ალკოჰოლის ჭარბი მოხმარება, დარიშხანით და აზოტის ნაერთით მოწამლვა, რაც ხშირად ხდება სამეწარმეო ქარხნებში მუშაობის დროს)
• წამლების დიდი რაოდენობის მუდმივი მოხმარება. ძირითად, ეს ეხება ძილის წამლებს, ანტიდეპრესანტებს, ჰიპოტენზიურ და ანტიარითმიულ პრეპარატებს
• დაბალი ინტელექტუალური აქტივობა

როგორი ჭკუასუსტობა არსებობს?

დემენცია, ისევე, როგორც ალჰეიმერის დაავადება, აისახება ადამიანის ნერვული სისტემის დეგენერატიულ დარღვევებში, რომლის შედეგად დგება რეგრესიული მაჩვენებლების რიგი:

ადრეული სტადია: დემენციის ადრეული სტადია ხშირად შეუმჩნეველი რჩება, რადგან თანდათანობით ვითარდება. ძირითადი სიმპტომები მოიცავენ:

• გულმავიწყობას;
• დროის დაკარგვის შემთხვევებს;
• ნაცნობ ადგილებში ორიენტაციის დარღვევას.

შუალედური სტადია: დემენციის პროგრესიულობის დროს შუალედურ სტადიაზე სიმპტომები ხდება უფრო შესამჩნევი და სულ უფრო ზღუდავენ შესაძლებობებს. ისინი მოიცავენ:

• ბოლო დროინდელი მოვლენების და ადამიანების სახელების გულმავიწყობას;
• სახლის მიგნების ორიენტაციის დარღვევას;
• ურთიერთობაში მზარდ სირთულეებს;
• დახმარების საჭიროებას თავის მოვლაში;
• ქცევით სირთულეებს, მათ შორის, უმიზნო სეირონობას და ერთი დაიგივე კითხვების დასმას.

გვიანი სტადია: დემენციის გვიან სტადიაზე ვითარდება თითქმის სრული დამოკიდებულება და პასიურობა. მეხსიერების დარღვევა შესამჩნევი ხდება, ხოლო ფიზიკური ნიშნები და სიმპტომები უფრო აშკარაა. სიმპტომები მოიცავენ:

• ორიენტაციის დაკარგვას დროსა და სივრცეში;
• ნათესავების და მეგობრების ცნობადობის სირთულეებს;
• მზარდ საჭიროებას თავის მოვლაში;
• სირთულეებს გადაადგილების დროს;
• ქცევით სირთულეებს, რომლებიც შესაძლებელია გართულდნენ და გამოიწვიონ აგრესია.

ალცჰეიმერის დაავადება

ალცჰეიმერის დაავადება პირველადი დემენციის ძირითადი მიზეზია (ანუ არა შეძენილი) წარმოადგენს ტვინის განუკურნებელ დააავდებას, რომელიც გამოწვეულია დეგენერაციით და ნეირონების (ნერვული უჯრედების) სიკვდილის შესაძლებლობით მის რამოდენიმე ნაწილში – ნივთიერებებში, რომლის წყალობით ინფორმაცია ჩვენს ორგანიზმში გადადის უჯრედიდან უჯრედში.  ორგანიზმში მათი შემცველობის შემცირება არღვევს თავის ტვინის უმეტესი ნაწილების საქმიანობას, მათ შორის, რომლებიც პასუხს აგებენ მეხსიერებაზე, შესწავლაზე და სხვა კოგნიტურ ფუნქციებზე. 

ალცჰეიმერის დაავადება დღესდღეობით ითვლება ჯანდაცვის ძალიან სერიოზულ პრობლემად, რადგან დაავადებული ადამიანების რიცხვი მუდმიდავად იზრდება. დაავადების ალბათობა 65 წლის ასაკში შეადგენს 10%, 65-დან 85 წლის ასაკამდე – 20%, ხოლო 85 წლის ასაკის ზევით თითქმის 50%. ითვლება, რომ ალცჰეიმერის დაავადებას მსოფლიოში განიცდის 27 მილიონი ადამიანი. სტატისტიკური მონაცემებით 2040 წლისთვის დაავადებულთა რიცხვი სამჯერ უფრო გაიზრდება.

ალცჰეიმერის დაავადების მიზეზები ბოლომდე არ არის შესწავლილი, მაგრამ ითვლება, რომ უდიდეს როლს თამაშობს მემკვიდრეობითი ფაქტორი. მედიკებმა იპოვეს სპეციალური გენები, რომლებიც ახდენენ გავლენას ამ დაავადების მიდრეკილების მიმართ.

მაგრამ ამ ყველაფრის მიუხედავად, ჯანსაღი ცხოვრების მარტივი წესების დაცვით, რომელიც ქვემოთ არის მოყვანილი, შეგიძლიათ მნიშვნელოვნად შეამციროთ ალცჰეიმერის განვითარების რისკი.

დაიცავით ეს რეკომენდაციები და იცხოვრეთ მარაზმის გარეშე

იმისათვის, რომ თავიდან აიცილოთ უსუსური სიბერე, დაიწყეთ ამაზე ზრუნვა დღესვე.

10 ნაბიჯი ჯანმრთელობისაკენ

სიბერის ჭკუასუსტობის თავიდან აცილება შეიძლება თუ უარს იტყვით იმ ყველაფერზე, რაც ნაადრევად ცვითავს თქვენს ტვინს და მთლიან ორგანიზმს: ზედმეტი დატვირტვა სამსახურში, ალკოჰოლი, მოწევა, არაჯანსაღი კვება.

ძირითადი ამოცანა – თავი ავარიდოთ ნეირონული კავშირების დაზიანებას.

1. ზოგიერთი მეცნიერი თვლის, რომ „ალცჰეიმერის“ საუკეთესო პროფილაქტიკაა – მდიდარი ინტელექტუალური და სოციალური ცხოვრება. პრაქტიკა აჩვენებს, რომ ადამიანები დაბალი სულიერი და ინტელექტუალური მოთხოვნებით უფრო ხშირად განიცდიან ამ დაავადებას.

ადამიანები, რომლებიც დაკავებულნი არიან ინტელექტუალური საქმიანობით ნაკლებად ავადდებიან ალცჰეიმერით, ვიდრე ისინი, ვინც მუშაობენ ფიზიკურად რთულ ნაკვეთებზე. იმის გამო, რომ მათი ტვინის ყველა სტრუქტურა მუშაობაშია ჩართული, ხდება ტვინის ვარჯიში და ამიტომ ატროფია პრაქტიკულად არ ვითარდება. განსაკუთრებით ეს ეხება პროფესიონალურ საქმიანობას. ალცჰეიმერის დაავადების შემთხვევაშიც პროფესიული მეხსიერება და პროფესიული ინტელექტი უფრო დიდხანს ნარჩუნდება. ამიტომ, როგორც არ უნდა გინდოდეთ დივანზე წამოწოლა, ტელევორის ყურება და მომდევნო რამოდენიმე წლის ასე გატარება, ეცადეთ შეაჯანჯღაროთ საკუთარი თავი, იპოვოთ საკვები გონებისთვის და თუნდაც ხელოვნურად შეინარჩუნოთ ინტერესი ცხოვრების მიმართ.

მაგრამ ინტელექტუალური საქმიანობა – არ არის ყველაფერი.

2.  დიეტა

იმისათვის, რომ უფრო დიდხანს შეინარჩუნოთ მეხსიერება, ექიმები გვირჩევენ დავიცვათ „ხმელთაშუაზღვის“ დიეტა: თევზი, ზღვისპროდუქტები, ბოსტნეული, ხილი და ზეითუნის ზეთი.

ახალი დიეტა, სახელწოდებით MIND (ხმელთაშუაზღვის დიეტა ნეიროგენერატიული ცვლილებების შესანელებლად), ამცირებს ალცჰეიმერის დაავადების რისკის განვითარებას 50%-ზე მეტად. ეს არის ხმელთაშუაზღვის დიეტის კომბინაცია კიდევ ერთ დიეტასთან, რომელიც შემუშავებული იყო გულ-სისხლძარღვთა სისტემის ჯანმრთელობის შესანარჩუნებლად.

ის შეიცავს ათი ძირითადი პროდუქტების ჯგუფს:

• მწვანილი
• ბოსტნეული
• თხილეული
• კენკრა
• პარკოსნები
• მთელმარცვლიანი პროდუქტები
• თევზი
• ფრინველის ხორცი
• ზეითუნის ზეთი
• ღვინო

გამონაკლისი: 

• თეთრი პური, პურეულის ნაწარმი თეთრი ფქვილისგან, შაქარი, რაფინირებული ბურღულეული, ამ პროდუქტების მაღალი გლიკემიური ინდექსის გამო. ვრცლად წაიკითხეთ აქ>>>
• შაქარი და სინთეთიკური შემატკბილებლები
• ყველა ფქვილის პროდუქცია საფუარის საფუძველზე. ვრცლად წაიკითხეთ აქ>>>
• მზესუმზირის ზეთი მისი ცხიმმჟავების ომეგა 6: ომეგა 3 კრიტიკული დისბალანსის გამო, რაც იწვევს ანთებით პროცესებს. უპირატესობა, როგორც საკვების მომზადებაში, ასევე მზა კერძებში დამატებისას მიანიჭეთ – ზეითუნის ზეთს. ზეითუნის და მზესუმზირის ზეთების განსხვავებაზე წაიკითხეთ აქ>>>
• ფასტ-ფუდი, ნახევარფაბრიკატები, რადგან შეიცავენ ტრანსცხიმებსა და სწრაფ ნახშირწყლებს. ვრცლად წაიკითხეთ აქ>>>
• ხორცის შეზღუდული მოხმარება ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის დადგენილი ნორმების მიერ წარმოადგენს კრიტიკულ მომენტს ჯანსაღი დღეგრძელობის შესანარჩუნებლად. უპირატესობა მიანიჭეთ თევზს, რადგან ის შეიცავს სრულფასოვან (სელის თესლისგან განსხვავებით) ცხიმმჟავას ომეგა-3. პროდუქტები, რომლებიც მდიდარია ცხიმმჟავით ომეგა-3: ორაგული, თუნისი, სკუმბრია, ამცირებენ ალცჰეიმერის განვითარების რისკს. როგორც გამოკვლევები აჩვენებენ, დაავადების განვითარება გადაიდება 7-9 წლით. ვრცელი სტატია ცილებზე წაიკითხეთ აქ>>>
  

3. წყალი

დალიეთ მეტი წყალი: ტვინს და მის უჯრედებს სჭირდებათ სითხე. ტვინი 90% შედგება წყლისგან, ამიტომ მისი უკმარისობა, პირველ რიგში, გავლენას ახდენს ტვინის მდგომარეობასა და ფუნქციებზე.

4. D ვიტამინის საკმარისო რაოდენობა

D ვიტამინის დაბალი დონე გავლენას ახდენს ორგანიზმში ალცჰეიმერის და დემენციის სხვა დაავადების განვითარებას მოხუცებულ ადამიანებში. მეცნიერების ჯგუფი რამოდენიმე ქვეყნიდან თვალს ადევნიდა 1685 ასაკში მყოფ ამერიკელის ჯანმრთელობის მდგომარეობას 5 წლის განმავლობაში. გაირკვა, რომ ვიტამინი D დაბალი შემცველობა ორგანიზმში ზრდიდა დემენციის რისკს 53%-ით, ხოლო ალცჰეიმერის დაავადების – 69%-ით. ამ ვიტამინის უფრო მნიშვნელოვანი დეფიციტის დროს რისკი იზრდებოდა 125% და 122%.

ადამიანების უმრავლესობა ფიქრობს, რომ ვიტამინი D წარმოიქმნება ჩვენს ორგანიზმში მხოლოდ მზის სხივების გავლენით. თუმცა, ის არის ზოგიერთ საკვებ პროდუქტშიც, მაგალითად, ცხიმიან თევზში (დიდი რაოდენობით) და კვერცხის გულში, ნაკლები ოდენობით – ხაჭოსა და ყველში, ზეითუნის ზეთში და სოკოში, ბოსტნეულსა და მწვანილში.

5. ვიტამინების და ანტიოქსიდანტების დამატებითი მიღება:

• ფოლიუმის მჟავა და ვიტამინი В12  ამცირებენ ჰომოცისტეინის დონეს (ამინომჟავა, რომლის დაგროვება ორგანიზმში იწვევს არტერიების შინაგანი კედლების დასუსტებას). ჰომოცისტეინის მაღალი დონის დროს უარესდება ადამიანის კოგნიტური თვისებები და ჩნდება ანთებითი პროცესები ძარღვების კედლებზე. ოქსფორდის უნივერსიტეტში ახლახანს ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ ფოლიუმი მჟავის დიდი დოზებით მიღება, და ასევე ვიტამინების В6 და В12, ხელს უწყობს შეამცრონ ჰომოცისტეინის დონე და ტვინის შემდგომი დაზიანება 90% იმ ნაკვეთებში, რომლებიც ყველაზე უფრო ზიანდება ალცჰეიმერის დაავადების დროს.

• ვიტამინები С, А, Е, ბეტა კაროტინი, ლიკოპენი და ლუტეინი, მინერალი სელენი –  ანტიოქსიდანტები, რომლებიც არა მხოლოდ არიდებენ უჯრედების მთლიანად დაზიანებას, არამედ აჩქარებენ დაზიანებულის აღდგენას, ზრდიან ორგანიზმის წინააღმდეგობას ინფექციების მიმართ, იცავენ ნაადრევი დაბერებისგან, გარემოს გვერდითი ფაქტორების ზეგავლენისგან, ონკოლოგიური, გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებისგან. ყველაზე მდიდარ ანტიოქსიდანტებად აღიარებულია მატჩას ჩაი, კაკაოს ნაყოფები, ასაია, გოჯი, მანგოსტინი, ბროწეული, მოცხარი, შავნაყოფა ცირცელი, შტოში, წითელი ყურძენი, მოცვი.
• მეცნიერებმა ლუნდის უნივერსიტეტიდან შვეიცარიაში აღმოაჩინეს, რომ ვიტამინ С აქვს ძალიან დიდი მნიშვნელობა ალცჰეიმერის დაავადების პროფილაქტიკაში, ის ხელს უწყობს ტვინში პროტეინის ბალთების გაუჩინარებას, რაც წარმოადგენს ნეირონების სიკვდილის მიზეზს.
• კაპრილის მჟავა, რომელსაც შეიცავს კოკოსის კარაქი, ამცირებს ტვინის ნეირონებში ამინოიდური ბალთების რაოდენობას. ამ ნივთიერების მეტაბოლიზმის დროს იქმნება კეტონური სხეულები, რომლებიც იღებენ მონაწილეობას თავის ტვინის ენერგეტიკურ პროცესებში.

6. სუფთა ჰაერი

ის, ვინც ცხოვრობს შორს ავტომობილური ტრასებისგან, ინარჩუნებს ჯანსაღ გონებას. ჰაერის ზომიერი დაბინძურებაც აზიანებს თქვენს ტვინს გრძელვადიან პერსპექტივაში, ხელს უწყობს თავისუფალი რადიკალების დაგროვებას, რომლებიც აჟანგებენ ორგანიზმს. მას შეუძლია გააუარესოს კოგნიტიური თვისებები და მოახდინოს „ჩუმი“ ინსულტების პროვოცირება, რომლებიც მომავალში წარმოადგენენ დემენციის რისკის განვითარების ფაქტორებს. ასევე, მეცნიერებმა აღმოაჩინეს, ადამინები, რომლებიც სუნთქავენ დაბინძურებული ჰაერით, აქვთ ტვინის პატარა მოცულობა.

7. უარი თქვით მავნე ჩვევებზე
ხანგრძლივი კვლევების შედეგად მეცნიერები მივიდნენ დასკვნამდე, რომ მოწევაზე უარის თქმა ხუთი წლის განმავლობაში ხელს უწყობს სიბერის მარაზმის განვითარების რისკს იმ ადამიანის დონემდე, რომელსაც სიგარეტი არასდროს მოუწევია. უფრო მეტიც, კვლევებმა აჩვენა, რომ მწეველები 5 ჯერ უფრო ხშირად განიცდიან ალცჰეიმერის დაავადებას. ამიტომ, თუ თქვენ გადაწყვიტეთ თავი დაანებოთ მოწევას, არ გააჭიანუროთ გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებით. გააკეთეთ ეს ეხლავე!

ალკოჰოლის ჭარბი მოხმარება  უფრო დამღუპველად მოქმედებს ტვინის უჯრედებზე.

ხოლო ერთი ჭიქა მშრალი ღვინოს დალევას დღეში ერთხელ მეცნიერები აღიარებენ სასარგებლოდ გულ-სისხლძარღვთა სისტემისა და ტვინისათვის. თანამედროვე ფრანგულმა კვლევებმა აჩვენეს, რომ ალკოჰოლის ზომიერმა მოხმარებამ (უნდა განვმარტოთ, რომ იგულისხმება დღეში ერთი ჭიქა წითელი ღვინო) აუმჯობესებს ტვინის ფუნქციებს მოხუცებულ ადამიანებში. პოლიფენოლები, რომლებსაც შეიცავს წითელი მშრალი ღვინო, ეხმარება პათოლოგიური ცილოვანი ნაერთების დანგრევას, ამით აცილებს პრობლემებს მეხსიერებასთან და იცავს ტვინს ალცჰეიმერის დაავადების განვითარებისგან, ასევე სიბერის ჭკუასუსტობისგან.

60 წელზე უფროს ადამიანებს, რომლებიც ზომიერად იღებენ ალკოჰოლს, უკეთ ახსოვთ ახლოდროინდელი მოვლენები. ალკოჰოლის ზომიერმა მოხმარებამ ასევე შეიძლება ხელი შეუწყოს ჰოპოკამპის მოცულობის ზრდას, რომელიც თამაშობს მნიშვნელოვან როლს  მეხსიერების მუშაობაში.

ვრცლად სხვა ანტიოქსიდანტებზე წაიკითხეთ აქ>>>

ნევროლოგები და ფსიქიატრები გვატყობინებენ ღვინის პროპაგანდის, როგორც პანაცეის, საფრთხეზე. მათი აზრით, მეტად სასარგებლოა დიეტა ხილის დიდი რაოდენობით, ბოსტნეულითა და თევზით მარილის და ცხოველური ცხიმის შეზღუდვით.

8. სიმშვიდე

შფოთვა, ეჭვიანობა, განწყობის მოულოდნელი შეცვლა, ცხოვრების შუაში ორჯერ უფრო მეტად დაკავშირებულია მომავალში ალცჰეიმერის დაავადების განვითარების რისკთან.

სტრესი ზრდის კორტიზოლის დონეს – სტრესის ჰორმონი, რომელიც აზიანებს ჰიპოკამპს, ტვინის განყოფილებას, რომელიც პასუხისმგებელია სწავლასა და მეხსიერებაზე.

38 წლის განმავლობაში მეცნიერები აკვირდებოდნენ 800 ქალს და აღმოაჩინეს, რომ ნევროტული თვისებები (შფოთვა, შურიანობა, ეჭვიანობა, განწყობის შეცვლა) და სტრესის მაღალი დონე წარმოადგენენ ამ დაავადების განვითარების ძირითად ფაქტორს.

ვრცლად სტრესის ბუნებაზე წაიკითხეთ აქ>>>

9. კარგი ძილი

ცუდი ძილი შესაძლებელია გახდეს ალცჰეიმერის დაავადების განვითარების მიზეზი – როგორც აჩვენა კვლევამ. აი რას ამბობს მისი ერთ-ერთი ავტორი, პროფესორი მეთიუ უოკერი (MatthewWalker): «ძილი ხელს უწყობს ცილოვანი ტოქსინებისგან გაწმენდას, რომლებიც გროვდებიან და ანადგურებენ ტვინის უჯრედებს». განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ე.წ. «ნელტალღოვანი» (ღრმა) ძილი – ეს ფაზა გრძელდება ღამის ძილის დაახლოებით პირველი სამი საათი.

10. ფიზიკური აქტივობა 

ფიზიკური აქტივობის ყველა სახეობა ზრდის ტვინში ნივთიერების რაოდენობას, რომელიც საჭიროა ნეიროტრანსმითერების წარმოებისათვის – ქიმიური «აგენტები», რომლებიც ზრუნავენ ტვინის ნორმალურ ფუნქციონირებასა და ტვინში უჯრედების შორის კავშირზე. მათგან უფრო ცნობილია: სეროტონინი (აწარმოებს კეთილდღეობის გრძნობას), ნორეპინეფრინი (ხელს უწყობს კონცენტრაციას) და ენდორფინი (ახშობს ტკივილს, ხსნის შფოთვის გრძნობას, აწარმოებს სიამოვნების გრძნობას).

ფიზიკური აქტივობის კიდევ ერთი დამსახურება მდგომარეობს იმაში, რომ ის აუმჯობესებს სისხლის ცირკულაციას. ამის წყლობით, ჟანგბადი და საკვები ნივთიერებები უფრო სწრაფად და უკეთ ხვდება ყველა ორგანოში, მათ შორის, ტვინშიც. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რადგან ტვინი საჭიროებს ჟანგბადის ინტენსიურ ნაკადს მისი ოპტიმალური მუშაობისათვის. ის მოიხმარს უფრო მეტ ჟანგბადს, ვიდრე სხვა დანარჩენი ორგანოები.

ზომიერი ფიზიკური დატვირთვაც კი აუმჯობესებს ტვინის მუშაობას მოხუცებულ ადამიანებში. სულ რაღაც 25-წუთიანი სეირნობა სწრაფი ნაბიჯით მოგცემთ შესამჩნევ ეფექტს.

«ადამიანი რაც უფრო აქტიურია ფიზიკურად, მით უკეთესია ტვინისათვის. სასარგებლოა ნებისმიერი აერო დატვირთვა, და რაც უფრო მეტია, მით უკეთესია», – ამბობს პროფესორი ჯეფრი ბერნსი (Jeffrey Burns), კანზასის უნივერსიტეტის ალცჰეიმერის ცენტრის ერთ-ერთი  ხელმძღვანელი.

იცხოვრეთ ჯანსაღი ცხოვრებით, ზრუნვა საკუთარ ჯანმრთელობაზე – საუკეთესოა, რისი გაკეთებაც შეგიძლიათ თქვენთვის და თქვენი ახლობლებისთვის.

ტელომერის ეფექტი – რევოლუციური მიდგომა დაბერების პროცესის გასაგებად?

მჟავა-ტუტოვანი ბალანსი — იდეალური წონის და კარგი ჯანმრთელობის გზა