რატომ უნდა დავიცვათ ზოგჯერ მარხვა?

ნეირობიოლოგმა მოგვითხრო, თუ რატომ უნდა დავიცვათ ზოგჯერ მარხვა და შეუძლია თუ არა ფარმაკოლოგიურ ინდუსტრიას გამდიდრდეს ჯანმრთელ ადამიანებზე? 

ქვემოთ მოცემულია მარკ მეთსონის TEDx გამოსვლა, ეროვნული ინსტიტუტის ნეირობიოლოგიური ლაბორატორიის დაბერების პრობლემების მოქმედი ხელმძღვანელი. ის არის ასევე ჯონ ჰოპკინსის უნივერსიტეტის ნეირობიოლოგიის პროფესორი და ერთ-ერთი წამყვანი მკვლევარი უჯრედულ და მოლეკულარულ სფეროში, რომელსაც საფუძვლად უდევს ნეიროდეგენერატიულ დაავადებები, როგორიცაა პარკინსონის და ალცჰეიმერის დააავდებები.

“მე გადავწყვიტე მეხსენებინა სათაურში ფარმაცევტული კომპანიები, რადგან ეს სტატია მათაც ეხებათ. ბოლო წლების განმავლობაში იყო უამრავი მაგალითი, როდესაც ფარმაცევტული კომპანიები მანიპულირებდნენ გამოქვეყნებული კვლევებით.

სწორედ ამიტომ ჰარვარდის უნივერსიტეტის მედიცინის პროფესორმა, არნოლდ სეიმურ რელმანმა საჯაროდ განაცხადა, რომ ექიმის პროფესია ნაყიდი იყო ფარმაცევტული ინდუსტრიის მიერ.

სწორედ ამიტომ დოქტორმა რიჩარდ ჰორტონმა, The Lancet-ის მთავარმა რედაქტორმა, ცოტა ხნის წინ განაცხადა, რომ თანამედროვე სამეცნიერო ლიტერატურის მნიშვნელოვანი ნაწილი უბრალოდ არ შეესაბამება სიმართლეს.

სწორედ ამიტომ დოქტორმა მარსია ენჯელლმა, The New England Journal of Medicine-ის ყოფილმა მთავარმა რედაქტორმა განაცხადა, რომ, «ფარმაცევტულ კომპანიას მოსწონს თავის მოჩვენება როგორც სამეცნიერო-კვლევით დარგს და გასცემს თავს ინოვაცური პრეპარატების წყაროდ. ეს სრულიად არ შეესაბამება სიმართლეს».

სწორედ ამიტომ ჯონ იორდანისმა, სტენფორდის უნივერსიტეტის მედიცინის სკოლის ეპიდემიოლოგმა, გამოაქვეყნა სტატია სახელწოდებით „რატომ არის გამოქვეყნებული რეზულტატების უმრავლესობა ყალბი“. შემდგომ ის გახდა ყველაზე კითხვად პუბლიკაციად მეცნიერების საჯარო ბიბლიოთეკის ისტორიაში (Public Library of Science).

მე გადავწყვიტე ასევე მეხსენებინა ფარმაკოლოგიური კომპანიები დოქტორ მეთსონის კომენტარის შემდეგ:

«რატომ ითვლება ნორმალურ დიეტად სამჯერადი კვება პლუს წახემსება? ჩემი აზრით ეს არ არის ყველაზე ჯანმრთელი მიდგომა კვების მიმართ, და არსებობს ბევრი მტკიცებულება ჩემი აზრის  მხარდასაჭერად. ჩვენ თავს მოგვახვიეს ეს დიეტა, რადგან ამაში ჩართულია დიდი ფული. განა კვების ინდუსტრია იშოვის ფულს იმაზე, რომ მე დღეს საუზმეს გავაცდენ? არა, ამ შემთხვევასი ის ფულს დაკარგავს. და რაც შეეხება ფარმაცევტულ მრეწველობას? თუ ადამიანები ზოგჯერ შიმშილობენ, პერიოდულად ვარჯიშობენ და საკმაოდაც ჯანმრთელები არის, შეძლებს ფარმაცევტული ინდისტრია ფულის შოვნას ასეთ ადამანებზე??»

ზემოთ მოყვანილი ლექციის ძირითადი იდეები და მათი მეცნიერული დასაბუთება.

მარკმა და მისმა გუნდმა გამოაქვეყნა რამოდენიმე სტატია იმაზე, რომ შიმშილობამ კვირაში ორჯერ შეიძლება საგრძნობლად შეამციროს პარკინსონის და ალცჰეიმერის დაავადებების რისკი.

«ცნობილია, რომ ცვლილებები დიეტაში ახდენს გარკვეულ გავლენას ტვინზე. ბავშვბებში, რომლებიც ეპილეფსიური შეტევებით იტანჯებიან, კალორიების შეზღუდვისას ან შიმშილის დროს შეტევის რაოდენობა საგრძნობლად იკლებს. ითვლება, რომ შიმშილობა იწვევს დაცვითი მექანიზმების გამომუშავებას, უპირისპირდებიან აღზნების საწინააღმდეგო სიგნალებს, რომლებიც ხშირად აქვთ ეპილეფსიით დააავდებულებს (თუმცა, ზოგიერთ ეპილეფსიით დაავადებულ ბავშვს უხდება განსაკუთრებული ცხიმიანი დაბალი ნახშირწყლების შემცველი დიეტა).

ჯანმრთელი ტვინი, რომელიც „ზედმეტად ნაჭამია“, განიცდის სხვა სახის არაკონტროლირებად აღზნებას, რომელიც ანადგურებს ტვინის ფუნქციონირებას», – აცხადებს მეთსონი და მისი კოლეგა ჯურნალ Nature Reviews Neuroscience-ის იანვრის ნომერში.

მთლიანობაში, თუ გადავხდედავთ მოხმარებული კალორიების შემცირების კვლევებს, ბევრი მათგანი აჩვენებს, რომ დიეტა ახანგრძლივებს სიცოხლეს და ზრდის ქრონიკულ დაავადებებთან ბრძოლის უნარს.

შიმშილობა სასარგებლოა ტვინისთვის, და ეს ჩანს ყველა სასარგებლო ნეიროქიმიური ცვლილებებში, რომლებიც ხდება ტვინში შიმშილობისას.

ის ასევე აუმჯობესებს კოგნიტიურ ფუნქციებს, ზრდის ნეიროტროფილურ ფაქტორებს, ზრდის გამძლეობას სტრესის მიმართ და ამცირებს ანთებით პროცესებს.

შიმშილი წარმოადგენს გამოწვევას თქვენი ტვინისთვის, და ტვინი პასუხობს ამ გამოწვევას სტრესის მიმართ ადაპტაციით, რომლებიც ეხმარება თქვენს ტვინს გაუმკლავდეს სტრესს და დაავადებების რისკს.

შიმშილი ასევე ასტიმულირებს ნერვული უჯრედების გამომუშავებას ღეროვანი უჯრედებიდან ჰიპოკამპაში. ავტორი ასევე აღნიშნავს კეტონებს (ნეირონების ენერგიის წყარო), რომლის გამომუშავებას ასტიმულირებს შიმშილი, და ჰიპოტეზას, რომ შიმშილმა შეიძლება გაზარდოს მიტოქონდრიების რაოდენობა ნეირონებში.

შიმშილი ასევე ზრდის მიტოქონდრიების რაოდენობას ნერვულ უჯრედებში; ეს ხდება ნეირონების ადაპტაციისას სტრესის მიმართ, რომელსაც წარმოადგენს შიმშილი (გამომუშავდება უფრო მეტი მიტოქონდრიები).

ნეირონებში მიტოქონდრიების რაოდენობის ზრდის დროს ასევე იზრდება ნეირონების ფორმირებისა და ერთმანეთთან კავშირის შესაძლებლობა, რაც აუმჯობესებს შესწავლის უნარს და მეხსიერებას.

«პერიოდული შიმშილობა ზრდის დნმ-ის აღდეგინის უნარს ნერვულ უჯრედებში».

კვლევაში, რომელიც გამოქვეყნებული იქნა Cell Stem Cell-ის გამოცემაში ხუთ ივნისს, სამხრეთ კალიფორნიის უნივერსისტეტის მეცნიერებმა აჩვენეს, რომ, გრძელვადიანი შიმშილის ციკლები იცავენ იმუნურ სისტემას და ხელს უწყობენ მის რეგენერაციას. ისინი მივიდნენ დასკვნამდე, რომ შიმშილს გადაჰყავს ღერევანი უჯრედები უმოქმედო მდგომარეობიდან თვითგანახლებად მდგომარეობაში. ეს იწვევს ღეროვანი უჯრედების ორგანოს ან მთელი სისტემის რეგენერაციას.

კლინიკური ცდები ადამიანებზე ტარდებოდა იმ პაციენტების მონაწილეობით, რომლებმაც გაიარეს ქიმიოტერაპია. პაციენტებს არ უჭამიათ დიდი ხნის განმავლობაში, რაც მნიშვნელოვნად ამცირებს სისხლში თეთრი უჯრედების დონეს.

ეს ნიშნავს, რომ შიმშილობა კლავს იმუნური სისტემის ძველ და დაზიანებულ უჯრედებს, რის შემდეგაც სხეული იყენებს ღეროვან უჯრედებს ახალი, ჯანმრთელი უჯრედების შესაქმნელად.

«ჩვენ ვერ წარმოვიდგენდით, რომ ხანგრძლივი შიმშილი მოიტანდა ასეთ გასსაოცარ შედეგს ღეროვანი უჯრედების ხელშეწყობას სისხლმბადი სისტემის რეგენერაციის საფუძველზე… როდესაც თქვენ შიმშილობთ, სისტემა ცდილობს შეინახოს ენერგია და ერთ-ერთი საშუალება, რომლითაც ამის მიღწევა შეიძლება, არის დიდი რაოდენობის არასაჭირო იმუნური უჯრედების გადამუშავება, განსაკუთრებით დაზიანებული უჯრედების. ჩვენ შევამჩნიეთ, როგორც ადამიანებში, ასევე ცხოველებში, ხანგრძლივი შიმშილობის დროს ლეიკოციტების რაოდენობა სისხლში მცირდება. როდესაც თქვენ იწყებთ ჭამას, სისხლის უჯრედები ისევ ბრუნდებიან», – ამბობს ვალტერ ლონგო.

2007 წელს The American Journal of Clinical Nutrition-ში გამოქვეყნებულ იქნა მეცნიერული განხილვა რიგ კვლევებზე, რომლებიც ეხებოდა შიმშილს. მასში განხილული იყო მრავალი ჩატარებული კვლევა, როგორც ადამიანებზე, ასევე ცხოველებზე, და გამოვლინდა, რომ შიმშილი წარმოადგენს ეფექტურ შესაძლებლობას კიბოს და გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების შემცირების რისკს.

ასევე, აღმოჩენილი და ნაჩვენები იყო მნიშნველოვანი პოტენციალი დიაბეტის მკურნალობისას.

სანამ შიმშილობას დაიწყებთ…

სანამ ცდით შიმშილობას დარწმნუდით, რომ მზად ხართ ამისთვის და დეტალურად გაერკვიეთ ყველაფერში.

ერთ-ერთი რეკომენდირებული მეთოდი – რომელიც შემუწმებული იყო მაიკლ მოსლის მიერ ВВС-დან, დიაბეტის, ქოლესტერინის მაღალი დონის და სხვა პრობლემების ასაცილებლად, რაც დაკავშირებულია ჭარბ წონასთან, – არის ეგრედ წოდებული «დიეტა 5:2».

ეს დიეტა ითვალისწინებს, რომ შიმშილობის დღეებში თქვენ ამცირებთ  საკვების კალორიულობას თქვენი დღიური ნორმის ერთ მეოთხედამდე (600 კალორიამდე მამაკაცებისთვის და 500 კალორიამდე ქალებისთვის), სვავთ ბევრ წყალს და ჩაის. დანარჩენი ხუთი დღის მანძილზე თქვენ შეგიძლიათ ნორმალურად იკვებოთ.

სხვა მეთოდი, როგორ უკვე აღნიშნული იყო ზემოთ, მდგომარეობს იმაში, რომ უნდა შეზღუდოთ საკვების მოხმარება დილის 11 საათის და საღამოს 7 საათის შუალედში ყოველდღიურად, სხვა დანარჩენ დროს კი საერთოდ არაფერი ჭამოთ.

მაშ ასე, ზრუნვა სწორ კვებაზე, ჩემი თვალსაზრისით, არის ერთ-ერთი მთავარი, თუ არა უმთავრესი ფაქტორი ჩვენი ჯანმრთელობის შესანარჩუნებლად. ის, რითაც თქვენ ავსებთ თქვენს სხეულს, – მნიშვნელოვანია, და მე ვთვლი, რომ ეს თეზისი საბოლოო ჯამში დამტკიცებული იქნება მიუკერძოებელი, ობიექტური დამოუკიდებელი სამედიცინო ლიტერატურის მიერ მომავალში.”

მჟავა-ტუტოვანი ბალანსი — იდეალური წონის და კარგი ჯანმრთელობის გზა